اکولوژی: بوم شناسی
از واژه یونانی oikos به معنی خانه گرفته شده و به محیط دور و بر اطلاق می شود در سال 1870 توسط جانور شناس آلمانی ارنست هگل به این واژه معنای وسیعتری داده شد. منظور از اکولوژی مجموعه دانش مرتبط با طبیعت یعنی بررسی کلیه روابط بین جانوران با محیط ارگانیک و غیر ارگانیک آنان است. این رابطه ممکن است دوستانه یا خصمانه و مستقیم یا غیر مستقیم صورت گیرد. اکولوژی شاخه ای از بیولوژی است که بررسی عادات موجود زنده به خصوص در رابطه آن ها با محیطشان می پردازد یا یکی از شاخه های زیست شناسی است و به مجموعه شناخت هایی که انسان در باره اثرات محیط بر روی موجود زنده و اثرات موجود زنده بر روی محیط و اثرات متقابل موجودات زنده با هم دارند گفته می شود.
اکولوژی به دو بخش اتواکولوژی: مطالعه یک موجود زنده به تنهایی در ارتباط با محیط بدون ارتباط با موجودات دیگر و
سین اکولوژی: مطالعه موجود زنده در کنار موجودات زنده دیگر اعم از اینکه گونه واحد یا گونه های متعددی متعلق باشد، تقسیم می شود.
OIKOS= مسکن و LOGOS= شناخت بنابراین اکولوژی= محیط شناسی
این اصطلاح در جامعه شناسی نیز مکتب شیکاگو را توسط رابرت پارک در سال 1916 ایجاد کرده و از داروینیسم اجتماعی برای توجیه نابرابریهای اجتماعی استفاده کرده و معتقد است میان گروه های شغلی و طبقاتی آن که قوی تر است مسلط تر است و کنترل شهر را به دست می گیرد.
پژوهشگر
راه های مختلف به منظور جهت یابی در روی زمین عبارتند از:
1- استفاده از قطب نما:تقسیمات نقاله قطب نما معمولا 360 درجه ای است در بعضی از قطب نماهای نظامی از واحد میلیم نیز استفاده می شود که بر اساس آن نقاله به 4600 میلیم تقسیم شده است. برای توجیه نقاله قطب نما باید آن قدر قطب نما را چرخاند تا صفر نقاله درست در زیر عقربه شمال قرار گیرد. در قطب نماهای پیشرفته تر، محفظه قطب نما توسط یک ماده نفتی جهت کند شدن نوسانات عقربه پرشده است. در تعدادی از قطب نماها علاوه بر نقاله که زوایای افقی را اندازه گیری می کند یک تراز لوله ای در کف قطب نما نصب شده است که به وسیله آن می توان زوایای عمودی و درصد شیب سطوح را اندازه گیری کرد.عقربه قطب نما مغناطیسی است بنابراین چنانجه در حالت آزاد شناور قرار گیرد قطب مثبت آن به سمت شمال می ایستد.
2- تعیین جهت شمال با استفاده از ستارگان: چنانچه در شب بتوانیم ستاره قطبی را پیدا کنیم در واقع امتداد شمال حقیقی را پیدا کرده ایم. برای پیدا کردن ستاره قطبی از صورت فلکی دب اکبر استفاده می شود.دب اکبر از 7 ستاره تشکیل شده است که شکلی شبیه ملاقه دارند.اگر فاصله دوستاره قرار گرفته در محل آبریز ملاقه(دب اکبر) را 4 برابر کنیم ستاره قطبی را خواهیم یافت. به علاوه صورت فلکی ذات الکرسی از 5 ستاره تشکیل شده است و شبیه حرف انگلیسی w است. ستاره قطبی تقریبا در مقابل ستاره وسط قرار گرفته است.
3- تعیین جهت شمال با استفاده از ساعت:اگرعقربه ساعت شما را درست مقابل خورشید قرار دهیم نیمساز زاویه بین عقربه ساعت گرد و امتداد ساعت 12 جهت جنوب را نشان می دهد و جهت مقابل آن امتداد شمال را مشخص می نماید.
4-تعیین امتداد نصف النهار:اگر یک تکه چوب را در یک سطح افقی نصب کنیم موقعیت سایه آن را در دو نوبت قبل و بعد از ظهر ثبت نماییم، نیمساز زاویه بین دو سایه می تواند امتداد نصف النهار و شمال جغرافیایی را به ما نشان دهد.
5-با استفاده از ماه نیز می توان امتداد تقریبی شمال را به دست آورد. در نیمه اول ماه قمری برآمدگی ماه به سمت مغرب و در نیمه دوم به سمت مشرق است. بدیهی است با دانستن امتداد مشرق و مغرب امتداد شمال مشخص می گردد.
پژوهشگر
شاید بتوان زلزله را به عنوان غم انگیز ترینو مخوف ترین بلیه طبیعی قلمداد کرد به ویژه که تعداد زیادی از کشور های جهان سوم در معرض این بلیه قرار داشته و شدیدا آسیب پذیر هستند. خطر زلزله حداقل 35 کشور را در سطح جهان در بر می گیرد. وسعت این مناطق بیش از 12 هزار کیلومتر است و از کشورهای جنوب شرق آسیا، اندونزی تا هیمالیا، خاور میانه و آلپ تا مدیترانه غربی و شمال آفریقا همچنین مکزیک و کشورهای واقع در حاشیه غربی قاره آمریکا را می توان در زمره مناطق آسیب پذیر قلمداد کرد. اغلب زلزله ها در مناق تکتونیکی فعال( لفظ فعالر بیانگر حرکات تکتونیکی در جوان ترین بازه زمانی به خصوص در عهد حاضر است) اتفاق می افتد.پراکندگی منطقه ای زلزله ها تصادفی نیست، تقریبا 3/2 زلزله های بزرگ در اطراف اقیانوس آرام قرار دارد که به حلقه آتش معروف است.پوسته سطحی زمین به بیش از 15 صفحه لیتوسفری(قاره ای)تقسیم شده، این صفحه ها در کل کره زمین حرکت عرضی دارند و حرکت آن ها احتمالا 20 تا 50 میلیمتر در سال است.زمین لرزه ها و آتشفشان ها در طول حاشیه تکتونیکی فعال این صفحه های مهم اتفاق می افتد و گاه به صورت محدود در داخل صفحه ها نیز وجود دارد.( صفحات: آمریکای شمالی، کارائیب، آمریکای جنوبی، قطبی، نازاکا، کوکوز، فیلیپین، اقیانوس آرام، فیجی، هند و استرالیا، آفریقا، اروپا- آسیا، عربستان، ایران). الگوی تغییر دائمی این صفحات شامل 3 سازو کار متفاوت است1- واگرایی divergence ( دور می شوند) که موجب می گردد مواد گدازه ای به بیرون تراوش کنندو دره های اقیانوسی( ریفتی) به وجود آید و منطقه آتشفشانی تشکیل می دهند(آتلانتیک شمالی) 2- همگرایی collision (نزدیک می شوند) موجب برخورد و تصادم صفحه ها شده و اندازه آن ها کوچک می شود و کوه های چین خورده جوان به وجودمی آید( هیمالیا، آلپ) و گاه یکی از این دوصفحه به زیر صفحه دیگر کشیده شده و زیر رانش subduction اتفاق می افتد که موجب زلزله های بزرگ می شود( شیلی و آلاسکا) 3- لغزش دو صفحه از قسمت جانبی transcursion دو صفحه از قسمت جانبی در طول یک سری از شکاف ها یا جابه جا شدگی های گسلی به روی یکدیگر می لغزند که حوادث و پدیده های متنوعی را ایجاد می کند.( گسل سن آندریاس بین اقیانوس آرام و آمریکای شمالی و گسل آلپ بین اقیانوس آرام و صفحه فیجی)
اگر چه عوامل متعددی در ایجاد زلزله می توان موثر باشد ولی قرار گرفتن کانون های زلزله در خطوط خاص موید آن است که زلزله ها تابع قوانین و شرایط ویژه ای است و تئوری زمین ساخت پهنه ای( تکتونیک صفحه ای) علل اصلی ایجاد زلزله را به حرکات صفحات قاره ای و اقیانوسی نسبت می دهد. در ایجاد کمربندهای زلزله خیز برخورد صفحات با یکدیگر و ایجاد سطوح بنیوف نقش مهمی به عهده دارد.( بنیوف امتداد سطحی است که یک صفحه به زیر صفحه دیگر رانده می شود. در امتداد این صفحه لغزش بین صفحه ای انجام می گیرد و چون امتداد سطوح بنیوف به سمت اعماق زمین کشیده می شود لذا وقتی از محور تماس دو صفحه دور می شویم کانون زلزله ها عمیق تر می گردد وجود چنین سطوحی در یک منطقه معمولا مسبب ایجاد زلزله های با فرکانس بالا وشدت کم است. در ایران وجود خط بنیوف عقیم در زاگرس و شمال و همچنین یک خط فعال در جنوب شرق گزارش شده است. مهم ترین سطح بنیوف در زاگرس ایران قرار دارد در این منطقه روزانه بیش از 35 بار زلزله صورت می گیرد. اگرچه بسیاری از آن ها توسط انسان قابل احساس نیست ولی وقوع مکرر چنین زلزله هایی در منطقه زاگرس سبب شده بسیاری از اهالی منطقه فیروزاباد شب ها از استراحت در مکان های مسقف خودداری کنند.
سایر عوامل موثر در ایجاد زلزله عبارت اند از:
1- انفجار های هسته ای و فروریختن غارها 2-سدها و ذخیره کننده های آبی( زلزله های القایی) 3- عدم تعادل عناصر محیطی( از جمله عناصر اقلیمی) 4- گسل ها
از پیامد های زلزله می توان به صدمه به پایه پل ها، نشسن و وارونه شدن سازه ها، غوطه ور شدن اجسام مدفون، بالا آمدن مخزن های فاضلاب به علت روان شدگی خاک و زمین تا یک متر اشاره کرد اما مهمتر از همه تسونامی است
روش های مبارزه: اطلاعات و توانایی های بشر در مهار و مقابله با حوادث طبیعی متفاوت است از این رو سیاست کلی برنامه ریزی می تواند بر مدیریت ریسک یا مدیریت بحران (راهبردهای اجتنابی و تقابلی)باشد چون مدیریت ریسک مستلزم داشتن سرمایه های کلان و رعایت اصول خاصی است که برای همه و در همه جا امکان پذیر نیست در مواردی مدیریت بحران انتخاب می شود.